Tajemnice tatrzańskie Magdaleny Rohackiej

 

Widok na Tatry z drogi od Chochołowa do Hladovki, Słowacja, 2021r.

           Człowiek ma w życiu różne pasje. Kocha zwierzęta, samochody, zbiera filiżanki, coś go nakręca do każdego kolejnego dnia. Ja zapraszam wszystkich miłośników gór do wspólnej podróży po Tatrach. Garść informacji o tych górach to jej początek.

TATRY  powstały w orogenezie alpejskiej - to czas ruchów górotwórczych rozpoczynających się w górnej kredzie, około stu milionów lat temu.  Zbudowane są z wcześniejszego, o kolejne zapewne sto pięćdziesiąt milionów lat, paleozoicznego trzonu krystalicznego i serii osadowych, głównie mezozoicznych, oraz  trzeciorzędowych zlepieńców, piaskowców, wapieni i dolomitów.  Tatry Wysokie to granity, Tatry Zachodnie zaś to skały metamorficzne. Zdumiewające jest uzmysłowić sobie, że skały płaszczowin wierchowych(Czerwone Wierchy, Giewont)utworzyły się w płytkim morzu zalegającym na niewypiętrzonym jeszcze trzonie krystalicznym.  Wydźwignięcie całych Tatr spowodowało obcięcie owego trzonu na południu głębokim uskokiem, co spowodowało, iż góry te mają budowę asymetryczną. Jak sądzę, można to ujrzeć z płaszczyzny słowackiej w okolicach Popradu, gdzie zdaje się, iż potężne masywy Batyżowieckiego Szczytu, Gerlacha, Slavkovskiego, Wielkiej Świstówki wyskakują nagle jak chochlik z pudełka z płaskiego terenu.  Rzeźbę swą zawdzięczają Tatry  ostatniemu plejstoceńskiemu zlodowaceniu. Wszystkimi większymi dolinami: Chochołowską, Kościeliską, Bystrej, Suchej Wody i Białki po stronie północnej oraz Cichą, Mięguszowiecką i Batyżowiecką po stronie południowej spływały wówczas jęzory lodowców. Ten w Dolinie Białki miał czternaście kilometrów długości.  

Skoro już wiemy, jak Tatry powstały, czas przyjrzeć się osadnictwu ludzkiemu u ich podnóża. Pierwsze wsie zakładano tu zapewne pod koniec XV wieku. Pierwsza wzmianka o Zakopanem pochodzi zaś z roku 1564, przywilej osadniczy nadano tej wsi w 1670r. Początkowo rozwijał się tu niewielki ośrodek górniczo hutniczy w Kuźnicach. W XIX wieku rozwój miejscowości gwałtownie przyspieszył, w latach osiemdziesiątych powstała szkoła snycerska i koronkarska oraz stacja klimatyczna i uzdrowiskowa. W 1889r Zakopane wraz z częścią Tatr stało się własnością Władysława Zamojskiego, który ocalił, ile mógł z tego dobra narodowego dla przyszłych pokoleń Polaków. W roku 1899 istniało już połączenie kolejowe z Krakowa do Zakopanego. Z początkiem XX wieku powstawały sanatoria i zakłady przyrodolecznicze.  W 1933roku Zakopane otrzymało prawa miejskie. W czasie okupacji hitlerowskiej istniał tu konspiracyjny punkt przerzutowy na Węgry i ośrodek kurierski. 

O ludziach Tatr napisano już setki książek, na potrzeby Tajemnic tatrzańskich chciałabym wspomnieć głównie o Tytusie Chałubińskim. Zakochany w Tatrach i Zakopanem lekarz, profesor patologii, botanik uczynił tyle dobrego dla mieszkańców Podtatrza, iż na jego cześć nazwano ostrą przełączkę oddzielającą dolinkę z wyschniętymi już Stawami Staszica z Doliną Ciemnosmreczyńską - Wrotami Chałubińskiego.

Widok z Wrót Chałubińskiego na Ciemnosmreczyński Staw i Czerwone Wierchy w tle - 2015r

Drobne, lecz ważne informacje na zakończenie: przy opisie historii Tatr i Zakopanego korzystałam z wiedzy zgromadzonej w Nowej Encyklopedii Powszechnej PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2004, tom 8. Wszystkie zamieszczone na stronach i w postach zdjęcia Tatr są moje, za wyjątkiem tych, których autorów wskazuję. Przy każdym podaję przy każdym rok ich powstania.